Butmir je najstarije i najpoznatije arheološko nalazište u Bosni i Hercegovini iz kasnog kamenog doba.  Otkriveno je 1893. i predstavlja karakteristike cijele kulturološke grupe kasnog neolitika u centralnoj Bosni nazvanoj „butmirska kultura“ (butmirska grupa).  Izvorna duhovna kultura njegovih stanovnika izjednačava arheologiju Bosne i Hercegovine sa arheologijom Evrope.Na bazi apsolutne hronologije se pretpostavlja da je naselje bila naseljeno od 5500. do 4500. godine p.n.e.

Osnovu praistorijske ekonomije Butmira su predstavljali agrikultura i stočarstvo.  Međutim, i lov i ribolov, kao i prikupljanje divljih jestivih plodova, su takođe bili važan dio svakodnevnog života.  Svaka aktivnost vezana za preradu hrane, uz korištenje ustaljenih procesa, bila je protkana religioznim sadržajem.Najizraženija manifestacija vjerskih običaja u agrikulturnim zajednicama širom svijeta je kult plodnosti.  Figurine, uglavnom one koji predstavljaju žene, kao i ukrasi na grnčariji su jasan dokaz prisustva ovog kulta u Butmiru.  Za vrijeme klasične butmirske kulture (Butmir II) je razvijen specifični umjetnički stil u oblikovanju i ukrašavanju grnčarije, u kojem su spiralni i trakasti motivi naročito izraženi, dok je izrada kipića dosegla visok nivo umjetnosti.  Ovdje se u datom razdoblju primjeti spoj jakih estetskih i religijskih sadržaja